Dlaczego poznawszy różne treningi słuchowe korzystamy przede wszystkim ze Zintegrowanych Treningów Słuchowych?
- Różnorodność programów umożliwia pełną indywidualzację programu terapeutycznego w zalezności od wieku i problemów.
- Umożliwiają wykonywanie aktywności wielozmysłowych poprawiających integrację sensoryczną.
- Mają wiele zastosowań - problemy z: dysleksją, pamięcią, koncentracją uwagi, nadwrażliwością na dżwięki, przetwarzaniem słuchowym, integracją sensoryczną, rozwojem mowy, rozwojem ruchowymn i koordynacją, nadpobudliwością, apatią, niskim poczuciem wartości .Oprócz fazy biernego słuchania posiadają etap aktywnej pracy z mikrofonem, co aktywizuje mózg, utrwala efekty uzyskane we wcześniejszym etapie oraz poprawia mowę.
- Posiadają mechanizm 'bramkowania', prowokujący ćwiczenie mięśni ucha środkowego i aktywizację mózgu.
- Korzystają z muzyki filtrowanej, co uwrażliwia ucho na różne częstotliwości, aktywizuje mózg, dodaje energii.
- Sprzęt umożliwia przewodzenie kostne dźwięku, które:
- przygotowuje ucho do odbioru dźwięku
- stymuluje narząd przedsionkowy
- stymuluje nerw błędny, który przewodzi znaczną część impulsów w obrębie autonomicznego układu nerwowego, dzięki czemu można regulować stan pobudzenia pacjenta (ważne w przypadku dzieci/osób nadmiernie lub niedostatecznie pobudzonych).
Większość z nas nie jest tego świadoma, ale słyszymy dźwięki na 2 sposoby – drogą powietrzną i drogą kostną. Dlatego inaczej brzmi dla nas nasz głos jak mówimy, a inaczej jak go odtwarzamy. Dziwne uczucie słuchania własnego głosu odtwarzanego i nierozpoznawania go jest wynikiem tego, że podczas odtwarzania odbieramy dźwięk naszego głosu wyłącznie drogą powietrzną. Kiedy mówimy, odbieramy nasz głos zarówno drogą powietrzną, jak i kostną (to dlatego, kiedy idziemy do audiologa, aby zbadać słuch, do wyrostka sutkowego zaraz za uchem, przykładany jest wibrator, aby sprawdzić nasze przewodnictwo drogą kostną).
Przewodnictwo drogą kostną jest szczególnie przydatne przy niższych częstotliwościach. Takie częstotliwości wydają się mieć bardzo pozytywny wpływ na nasze funkcjonowanie przedsionkowe. Proces ten jest naturalny i bezpieczny, tak jak słuchania chóru kościelnego czy utalentowanego barytonu, jednak przynosi bardzo znaczące rezultaty.
Zintegrowane Treningi Słuchowe oparte są na pierwotnej pracy dr Alfreda Tomatisa, (1919-2001) laryngologa, który jako pierwszy zastosował innowacyjne techniki słuchowe, które są dziś używane na całym świecie w terapii osób dotkniętych problemami z uczeniem się. Wiele z tych technik zostało początkowo opracowanych, aby pomóc muzykom i piosenkarzom z problemami wokalnymi. W związku z tym, że dr Tomatis stosował te techniki również wobec dzieci muzyków, zauważył ich znacząco lepsze wyniki w szkole (poprawiła się pamięć i koncentracja), jak również lepszą postawę, koordynacje i równowagę.
Zintegrowane Treningi Słuchowe zostały przez lata przez amerykańskich twórców zmodyfikowane pod względem sprzętu,muzyki jak i etapów treningu. Zostały stworzone jako niezależne narzędzie terapeutyczne i nie nazywa się ich metodą Tomatisa.
• Plastyczność. Podczas gdy idea plastyczności mózgu dopiero powstawała, dr. Tomatis odkrył, że możliwe jest ćwiczenie i poprawianie przetwarzania dźwięków przez pień i korę mózgu, korzystając z wybranej muzyki (tj. muzyki o określonej częstotliwości) oraz nagle i w zróżnicowany sposób zmieniając jej wysokość czy ton (selekcjonowanie).
• Wzrok + Słuch. Twoje uszy zbierają dźwięki, które dostarczają mózgowi niezwykle ważnej stymulacji. Oprócz tego, integrują informacje sensoryczne płynące z ruchu mięśni. Na przykład, kiedy dobiegnie Cię niespodziewany dźwięk, Twoje oczy automatycznie zwracają się w tym kierunku.
• Stymulacja elektryczna. Fale dźwiękowe, dochodzące do ucha zewnętrznego, w uchu wewnętrznym przetwarzane są na elektryczne impulsy, wysyłane do mózgu; te impulsy zapewniają mózgowi moc i wpływają na naszą umiejętność skupiania się i utrzymywania uwagi. (Skany mózgu pokazują na przykład, że dzieciom z ADHD brakuje mocy w kluczowych częściach mózgu odpowiedzialnych za skupienie i uwagę).
• Stacje przekaźnikowe mózgu. Narząd przedsionkowy i ślimak, znajdujące się w uchu wewnętrznym, wspólnie przekazują bodźce sensoryczne do mózgu. Pełnią kluczową rolę w integrowaniu naszych zmysłów, a ich sprawna współpraca jest niezbędna dla rozwoju języka i mowy, przetwarzania sensorycznego oraz funkcji motorycznych.
o Dokładniej: kiedy dźwięk dociera ze ślimaka (specjalnego miejsca w uchu wewnętrznym, gdzie dźwięki przetwarzane są na impulsy dźwiękowe) do pnia mózgu, dalej przesyłany jest, przez kilka stacji przekaźnikowych lub jądra, do ośrodka mowy w korze. Muzyka w Zintegrowanych Treningach Słuchowych została tak zaprojektowana, aby wpływać na działanie błony bębenkowej i przylegających kości, jak również poprawiać przetwarzanie zachodzące w stacjach przekaźnikowych. W efekcie, poprawia się umiejętność rozróżniania, skąd pochodzi dźwięk, a tym samym możliwe staje się wykonywanie zadań wymagających zbierania informacji pochodzących z obojga uszu (jądra ślimakowe).
• Rozróżnianie wysokości dźwięku (selektywność). Dodatkowo, przetwarzanie (we wzgórku) wpływa na umiejętność rozpoznawania zależności pomiędzy niskimi i wysokimi tonami oraz integracji dźwięków z innymi informacjami sensorycznymi (np. wzrokowymi). Zdolność rozróżniania dźwięków wysokich od niskich jest kluczowa, by dostrzec różnicę pomiędzy pytaniem a stwierdzeniem oraz by określić ton głosu. Osoby ze słabą selektywnością często nie potrafią określić tonu, a tym samym i znaczenia.
Selektywność jest również istotna, aby pomóc nam odróżniać podobnie brzmiące litery. Osoby z trudnością odróżniające „p” od b” czy „t” od „d”, mają problemy z czytaniem, pisaniem i literowaniem.
• Czytamy oczami i uszami. Czytanie wymaga wspólnej, synchronicznej pracy oczu i uszu. Kiedy oczy poruszają się od litery do litery, uszy (ślimak) tłumaczy każdą literę na dźwięk. System przedsionkowy koordynuje ruchy oka i wspomaga synchronizację wzroku i słuchu.
• Automatyczność. Móżdżek, znajdujący się obok pnia mózgu, kontroluje rytm i synchronizację ruchów. System przedsionkowy i móżdżek znajdują się w nieustannej interakcji, aby nadawać rytm i synchronizować złożone ruchy. Ostatnie badania intensywnie poszukiwały roli móżdżku w procesie uczenia się. Pełni on ogromną rolę w automatyzacji ruchów i reakcji. Jeśli właściwie integrujemy bodźce z systemu przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego oraz płatów czołowych kory, móżdżek pozwala nam ćwiczyć aktywności, aż staną się one automatyczne. Kiedy móżdżek nie działa prawidłowo, nasza umiejętność uczenia się jest ograniczona. Na przykład, nauka czytania staje się bardzo trudna i frustrująca. Wyobraź sobie, że musisz zaczynać zawsze od początku, za każdym razem, kiedy próbujesz się nauczyć alfabetu, jeżdżenia na rowerze czy literowania.
• Ruch + filtrowana muzyka. Ruch, dzięki interakcji systemu przedsionkowego i móżdżku, maksymalizuje konsolidację i integrację efektów ćwiczeń słuchowych.
Techniki psychoakustyczne
Poniżej staramy się wyjaśnić techniki filtrowania muzyki – wszystkie są bezpieczne i były testowane przez wiele lat na dzieciach i dorosłych.
Przewodnictwo drogą kostną. Większość z nas nie jest tego świadoma, ale słyszymy dźwięki na 2 sposoby – drogą powietrzną i drogą kostną. Dziwne uczucie słuchania własnego głosu odtwarzanego i nierozpoznawania go jest wynikiem tego, że podczas odtwarzania odbieramy dźwięk naszego głosu wyłącznie drogą powietrzną. Kiedy mówimy, odbieramy nasz głos zarówno drogą powietrzną, jak i kostną (to dlatego, kiedy idziemy do audiologa, aby zbadać słuch, do wyrostka sutkowego zaraz za uchem, przykładany jest wibrator, aby sprawdzić nasze przewodnictwo drogą kostną).
Przewodnictwo drogą kostną jest szczególnie przydatne przy niższych częstotliwościach. Takie częstotliwości wydają się mieć bardzo pozytywny wpływ na nasze funkcjonowanie przedsionkowe. Proces ten jest naturalny i bezpieczny, tak jak słuchania chóru kościelnego czy utalentowanego barytonu, jednak przynosi bardzo znaczące rezultaty.
Filtracja częstotliwości. Bazując na teorii, głoszącej że kto słyszy więcej ze spektrum dźwięków, lepiej się uczy, programy wprowadzają stopniowo zwiększające się poziomy filtracji. Poprzez filtrowanie lub przepuszczanie tylko niektórych częstotliwości, możemy ćwiczyć wybrane partie spektrum słuchowego klienta, poprawiając umiejętności związane z uczeniem się, takie jak rozróżnianie wysokości dźwięku (selektywność), odczytywanie dźwięków czy pamięć słuchowa.
Bramkowanie. Jednym z zadań ucha wewnętrznego eliminowanie niechcianych dźwięków. Bramkpwanie dzieli muzykę na 2 kanały, rozróżniając je (selekcjonując) tak, aby jeden kanał przekazywał niskie częstotliwości, a drugi wysokie, w trakcie ściszania i pogłaśniania muzyki. Powoduje to ciągłe napinanie i rozluźnianie mięśni ucha wewnętrznego – jest to proces, który je wzmacnia. Kiedy mięśnie stają się mocniejsze, poprawia się też nasza zdolność do skupionego słuchania i utrzymywania uwagi.
Aktywna praca z mikrofonem - Ćwiczenia audio-wokalne włączane są w późniejszej części programów, kiedy istnieje już wystarczające wsparcie słuchowe, aby trenować głos. Trening obejmuje głośne czytanie i powtarzanie zdań do mikrofonu, a potem odsłuchiwanie playbacku. Rozwija to pętlę audio-wokalnych informacji zwrotnych: czy to co mówię oddaje to, co chcę powiedzieć? Czy mówię wyraźnie? Głośne mówienie w naturalny sposób dodaje mocy i stymuluje mózg. Trening audio-wokalny jest też stosowany, aby pomagać tym, którzy mają dominujące lewe ucho i wzmacniać ich umiejętność słuchania prawym.
Jak działają Zintegrowane Treningi Słuchowe z naukowego punktu widzenia?
Na pierwszy rzut oka, wydaje się, że nasze uszy, nasze oczy i ucho wewnętrzne (równowaga) działają niezależnie i mają oddzielne neurologiczne centra, skąd koordynują i zarządzają każdą indywidualną funkcją.
Nic nie mogłoby być dalsze od prawdy. Każdy z tych trzech systemów przez cały czas przesyła i odbiera informacje od dwóch pozostałych. Aby dobrze funkcjonować, ten złożony system komunikacji pomiędzy wymienionymi trzema głównymi musi być sprawnie i skutecznie koordynowany. Komunikacja ta jest osiągana poprzez to, co nazywamy zintegrowanym systemem: słuch, wzrok i system przedsionkowy (równowaga).
Czy możemy zmienić funkcjonalność mózgu?
Tak, umiejętność mózgu do zmieniania się znana jest jako neuroplastyczność (zwana również plastycznością lub podatnością mózgu). Oznacza to zdolność do reorganizacji poprzez tworzenie nowych połączeń neuronowych, co jest możliwe przez całe życie. Na przykład, jeżeli jedna półkula mózgu jest uszkodzona, druga, nietknięta może przejąć część jej funkcji. Mózg kompensuje uszkodzenie, tworząc nowe połączenia pomiędzy nieuszkodzonymi neuronami. Aby się połączyć, neurony musza być aktywnie stymulowane. Tak samo wygląda to w przypadku części mózgu kompensujących uszkodzenie lub chorobę.
Po co łączyć stymulację ruchową, słuchową i wzrokową?
Trzy systemy są kluczowe w naszej umiejętności uczenia się, skupienia uwagi, przetwarzania informacji i koordynacji ruchów. Ponieważ są one ze sobą wewnętrznie połączone, trenowanie ich w tym samym czasie jest podejściem całościowym, wspomagającym integrowanie multisensorycznych informacji przez mózg. Ćwiczymy mózg, aby działał bardziej skutecznie i błyskotliwie – polega to na wzmacnianiu połączeń neuronowych.
Czemu powtarzanie ćwiczeń jest takie ważne?
Kiedy się rodzimy, zaczynamy od mimowolnych, odruchowych ruchów, poprzez coraz bardziej świadome i skoordynowane, które – powtarzane – stają się automatyczne. Badania potwierdziły, że móżdżek pełni ważną rolę w procesie automatyzacji ruchów, a jeśli nie działa on dobrze, mamy problemy z konstruowaniem wzorów niezbędnych do dalszego uczenia się i koordynacji.
Móżdżek (niższa, tylnia część mózgu, obok pnia mózgu) może być porównany do potężnego procesora komputera, przetwarzającego ogromne ilości informacji na ruch, mowę, rozumowanie, sensorykę i emocje; rola móżdżka jest tak istotna, że zawiera więcej komórek nerwowych niż inne części mózgu razem wzięte.
Programy stymulują aktywność móżdżku, aby wzmacniać połączenia neuronalne, a tym samym sprawiać, aby umiejętności takie jak: czytanie, pisanie, literowanie były automatyczne.
Co to jest system przedsionkowy i czemu jest tak ważny?
Narząd przedsionkowy, umiejscowiony w uchu wewnętrznym, pełni 3 główne funkcje:
• Równowaga: jako główny narząd równowagi, pełni ważną rolę w subiektywnym odczuwaniu ruchu i orientacji przestrzennej
• Postawa: stymulowanie systemu nerwowego bodźcami przedsionkowymi poprawia dopasowanie działania mięśni i postawy ciała
• Ruchy oka: stymulowanie systemu nerwowego bodźcami przedsionkowymi stabilizuje oczy podczas ruchów głowy
Biorąc pod uwagę te 3 funkcje, jasno widać, jak istotny jest system przedsionkowy dla naszego zmysłu równowagi, postawy, rozwoju mięśni oraz umiejętności śledzenia wzrokiem, niezbędnej w trakcie uczenia się.
Małgorzata Karga
Instruktor metody SI
Prezes Polskiego Towarzystwa Integracji Sensorycznej (w latach 2005.-2010)
Terapeuta NDT-Bobath
Terapeuta Zintegrowanych Treningów Słuchowych
Terapueta merody A.Tomatisa